Godsdienst

Op de dag van zijn geboorte wordt Michiel gedoopt in de Nederduitse hervormde kerk van Vlissingen, de Grote of St Jacobskerk. Initieel als Machiel. Wellicht omdat in 1604 een ouder broertje met doopnaam Mighiel was geboren óf het is gewoon een spellingsvariant van dezelfde naam. Later verandert zijn naam in Michiel, al valt niet precies na te gaan waarom en precies wanneer. Het overlijden van de oudere broer en een verwijzing naar “opa Michiel” zal hierbij meegespeeld kunnen hebben.

De Nederduitse Hervormde Kerk onderscheidde zich van andere gereformeerde kerken, zoals de Waalse, de Schotse, de Hoogduitse en de Engelse gereformeerde kerken. De Waalse kerken hadden in de Republiek een eigen landelijke synode, terwijl de kleinere kerken ondergebracht waren in de organisatie van de Nederduitse gereformeerde kerken. Nederduits werd later vervangen door het begrip Nederlands.

Onder invloed van het lutheranisme, calvinisme en bepaalde opvattingen van Erasmus ontwikkelde zich in de Nederlanden aan het eind van de 16^e eeuw een eigen calvinistische stroming. Al snel ontstond een scheuring binnen de hervormde kerk tussen de contra-remonstranten en de remonstranten. De twee belangrijkste twistpunten waren predestinatie (is het geestelijk behoud voorbestemd) en de verhouding tot de politiek. (staat boven kerk of kerk boven staat) Kijkend naar de keuzes, die Michiel gedurende zijn leven maakt, lijkt het voor de hand liggend te stellen, dat hij een contra-remonstrant was: voorbestemming en kerk boven staat. Toch is dat een oordeel met de wijsheid van het heden, aangezien hij zelf geen duidelijke uitspraken hierover lijkt te doen. Na 1620 verstomt de discussie over die twee groeperingen en bestaat geen afzonderlijke groepering contraremonstranten.

Uit aantekeningen in zijn scheepsjournaals spreekt een zeer godvruchtig mens. Nagenoeg elke zin wordt begonnen en geëindigd met een verwijzing of dankwoord aan de Heer. Dit maakt het lezen met ons tijdbeeld lastig en wekt de indruk van een extreem religieus mens. Voor zijn tijd zal het niet afwijkend zijn overgekomen. Het hele leven stond in het teken van het geloof en de Kerk vormde een centrale rol in de maatschappij. Onderwijs en huwelijksvoltrekking werden daar vanuit geregeld en een bezoek aan de Kerk was dagelijkse kost.

Toch was Michiel vromer dan vele. Het familieportret geeft daarvan een mooi beeld. Tijdgenoten, die een vergelijkbare status hadden bereikt, zouden zich veel meer in luxe hebben laten afbeelden dan Michiel hier doet. De kinderen bijvoorbeeld tonen status en orangistische voorkeur door kleur en luxe van hun kleding. Michiel en Anna van Gelder zijn afgebeeld in zondags pak: vroom, zwart en eenvoudig. De later in het schilderij toegevoegde Orde van Saint Michel heeft er vermoedelijk toe geleid, dat een zwarte hoed is weggeschilderd. (onderzoek Rijks Museum 2014)