Rampjaar 1672
Hoewel in 1667 de Tocht naar Chatham een groot succes was gebleken en de Republiek een gunstige vrede kon onderhandelen, was de rust niet teruggekeerd. Frankrijk zocht bondgenoten in de strijd en koos in toenemende mate de kant van Engeland. De bisdommen Munster en Keulen begonnen, aangespoord door de Fransen, ook troepen te verzamelen.
Johan de Witt kon de rust niet langs diplomatieke weg behouden, zodat de druk op hem toenam. In de publieke opinie werd hij steeds vaker afgeschilderd als de veroorzaker van alle ellende en “oneervol” uit zijn ambt gezet. Toen zijn broer Cornelis van landverraad werd beschuldigd sloeg de vlam in de pan. Johan haalde Cornelis uit de Gevangenpoort waar oranjegezinde samenzweerders hen opwachtten en op gruwelijke wijze vermoorden. Op dat moment is “het volk redeloos, het land reddeloos en de regering radeloos”.
Als de Fransen binnenvallen via de bisdommen en een gezamenlijke Frans/Engelse vloot vanuit zee ons land bedreigt wordt de (oude Hollandse) waterlinie ingezet. Onder leiding van Michiel houdt de vloot bij diverse zeeslagen stand. Ook in de waterlinie vervult Michiel een rol. Rond Amsterdam organiseert hij het verzet en worden uitleggers (platbodems), bemand met manschappen van de vloot, ingezet.
Gedurende de winter vormt zich veel ijs. Zodanig veel, dat even lijkt of de troepen van de bezetters toch kunnen binnenvallen. Alleen dankzij intredende dooi wordt erger voorkomen. In het voorjaar en de zomer van 1673 volgen nog enkele schermutselingen op land en zee, maar dan neemt het enthousiasme van de aanvallers af. Er wordt in 1674 vrede gesloten met Engeland en de bisdommen en in 1678 ook met Frankrijk.
Voor Michiel breekt een nieuwe tijd aan. Het einde van het stadhouderloze tijdperk is daar. Onder het nieuwe gezag van Prins Willem III krijgt de buitenlandse politiek een anti-Franse richting. Ondanks zijn lange dienst onder de staatsgezinden (raadpensionaris Johan de Witt) blijkt Michiel ook onder Prins Willem III te kunnen functioneren. Dit tot groot ongenoegen van Cornelis Tromp, die hoopte dat een plek voor hem vrij zou komen. De rol die Cornelis Tromp bij zowel de moord op de gebroeders De WItt als de volksopstand en moordpoging op Michiel heeft gespeeld is tot op de dag van vandaag reden voor speculaties. Op last van de Prins beslechten Michiel en Cornelis hun ruzie formeel met een handdruk. Of dit voor Cornelis ook écht het einde van de jaloezie betekende blijft een vraag.
Dat Michiel schijnbaar eenvoudig in deze nieuwe machtsverhouding kan blijven werken kan alleen toegeschreven worden aan het feit, dat hij één Heer diende en de aardse “heeren” daarvan in zijn ogen slechts een werktuig waren.